วันนี้วันมหิดล ๒๔ กันยายน เรานักศึกษาของพระราชบิดา ยังคงจดจำ และระลึกถึงปณิธานของพระองค์ท่าน
ที่ได้มอบให้เป็นสิ่งที่ยึดถือไว้ นั้นคือ"ขอให้ถือประโยชน์ส่วนตนเป็นที่สอง ประโยชน์ของเพื่อนมนุษย์เป็นกิจที่หนึ่ง
ลาภทรัพย์และเกียรติยศจะตกมาแก่ท่านเอง ถ้าท่านทรงธรรมะแห่งอาชีพไว้ให้บริสุทธิ์"
แต่ ณ วันนี้ปณิธานใหม่ของมหาวิทยาลัยมหิดลคือ: "ปัญญาของแผ่นดิน"
ดังนั้นเพื่อที่จะรู้ซึ้งถึงความหมายของปณิธานใหม่มหาวิทยาลัยมหิดล คือ “ปัญญาของแผ่นดิน”
ก่อนอื่นจำเป็นต้องพิจารณาคำหลัก 2 คำที่เกี่ยวข้อง คือ มหิดล อันเป็นชื่อของมหาวิทยาลัย
และ ปัญญา หรือ wisdom ตามคติพระพุทธศาสนา
ความหมายของ มหิดล คำว่า มหิดล เป็นคำที่มาจากภาษาบาลีและสันสกฤต
จาก มหี “แผ่นดิน” + ตล “พื้น, ชั้น” มหิดล จึงแปลได้ว่า “พื้นแผ่นดิน”
คำอื่นๆ ในภาษาไทยที่มีโครงสร้างคำและความหมายในลักษณะ เดียวกันก็ได้แก่ พสุธาดล, ภูวดล
และ เมทนีดล (จาก วสุธา + ตล, ภุว + ตล และ เมทนี + ตล ตามลำดับ) คำชุดนี้ ซึ่งมีปรากฏในพจนานุกรม
ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ล้วนแปลได้ ว่า “พื้นแผ่นดิน, พื้นโลก”
นอกจากพจนานุกรมไทยแล้ว ความหมายของ มหีตล จะกระจ่างขึ้นโดยอาศัยแหล่งอ้างอิง ดังต่อไปนี้
The Pali Text Society’s Pali-English Dictionary ของ Rhys Davids ให้ความหมายของ มหี ว่า “โลก” และ มหีตล “พื้น (โลก)”
The Practical Sanskrit-English Dictionary ของ Apte ให้ความหมายของ มหีตล ว่า “พื้นผิวโลก”
ในทำนองเดียวกัน A Sanskrit-English Dictionary ของ Monier-Williams ให้ความหมาย ของ มหี, ตล และ มหีตล
ดังนั้น มหี “ ‘โลกใหญ่’ โลก (ในภาษายุคหลัง หมายถึง พื้นแผ่นดิน, พื้นดิน, แผ่นดิน, ประเทศ ...” ด้วย)
ตล “พื้นผิว, ชั้น, หลังคาแบน (ของบ้าน) ...”
มหีตล “พื้นผิวโลก, พื้นแผ่นดิน, พื้นดิน”
ท้ายที่สุด A Practical Sanskrit Dictionary ของ Macdonell ให้ความหมายของ มหี ว่า “โลก, พื้นแผ่นดิน, พื้นดิน, แผ่นดิน, ประเทศ, อาณาจักร ...” และให้ความหมายของ ตล ว่า “พื้นผิว, ระนาบ; ... -ตล ที่ลงท้ายคำสมาส มักไม่ต้องแปล”
จากข้อมูลข้างต้นนี้ พอจะสรุปได้ว่า มหีตล (มหี + ตล) ในบาลีและสันสกฤต แปลตามรูปศัพท์ได้ว่า “พื้นผิวโลก, พื้นแผ่นดิน”
แต่เนื่องจาก ตล ที่อยู่ท้ายสมาส มักไม่สื่อความเพิ่ม คำว่า มหีตล (แผลงเป็น มหิตล และ มหิดล ใน ภาษาไทย) จึงมีความหมายเพียงว่า “โลก, พื้นแผ่นดิน, พื้นดิน” และใช้ในความหมายว่า “แผ่นดิน, ประเทศ, อาณาจักร” ด้วย
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น